Stan obecny

Wyniki analizy obecnego stanu klimatu

Przeanalizowano następujące wskaźniki:

• wskaźniki temperatury powietrza
• wskaźniki opadów atmosferycznych
• wskaźniki suszy
• wskaźniki promieniowania słonecznego
• parowanie i klimatyczny bilans wodny

Na podstawie wykresów klimatycznych (ilustracja poniżej) można stwierdzić, że najchłodniejszym miesiącem jest zazwyczaj styczeń (-3.9 °C w Bedřichovie, -0.6 °C w Görlitz), a najcieplejszym miesiącem jest lipiec lub sierpień (14 °C w Bedřichovie, 18 °C w Görlitz). Jednak ze względu na dużą zmienność cyrkulacji moment rocznego minimum i maksimum temperatury może się wahać. Miesiące, w których opad atmosferyczny jest co najmniej dwukrotnie wyższy od temperatury, uważa się za wilgotne, w przeciwnym wypadku są określane jako suche. Wykresy klimatyczne uwydatniają wilgotny charakter obszaru objętego badaniem.

Meteorologiczny okres wegetacyjny w obszarach nizinnych rozpoczyna się pod koniec marca i trwa do listopada (ok. 230 dni), podczas gdy w partiach szczytowych jest wyraźnie krótszy.

Stacja	Wysokość (m n.p.m.)	Okres wegetacyjny
		Początek	Koniec	Czas trwania
Słubice	22	24 marca	11 listopada	233
Cottbus	69	24 marca	16 listopada	238
Zielona Góra	192	26 marca	8 listopada	228
Görlitz	238	25 marca	9 listopada	230
Jelenia Góra	342	29 marca	8 listopada	225
Bedrichov	777	21 kwietnia	17 października	180
Śnieżka	1603	1 czerwca	23 września	115

Wszystkie analizowane wskaźniki temperatury powietrza wykazują trendy rosnące w 40-letnim szeregu obserwacji (patrz tabela). W półroczu letnim trendy temperatury średniej, minimalnej i maksymalnej są w większości przypadków istotne statystycznie. Wzrost średniej temperatury dla półrocza letniego wyniósł ok. 2 °C. Dla zimy nie zaobserwowano wyraźnego sygnału. Ponadto wydłużył się meteorologiczny okres wegetacyjny o ok. 30 dni.

Wskaźniki suszy

W przypadku susz analizowane są zarówno okresy bezopadowe (DP), trwające co najmniej 11 dni z sumą dobową opadów poniżej 1 mm, jak i obliczany jest wskaźnik standaryzowanego opadu (SPI), przedstawiający relacje minionych 3, 6 lub 12 miesięcy. Okresy bezopadowe powstają z powodu niekorzystnego krótkotrwałego rozkładu opadu, podczas gdy SPI stanowi raczej miarę dla sumy opadów w dłuższych okresach. Wartości ujemne względem odchylenia oznaczają niedobór, zaś dodatnie – nadmiar opadów.

Okresy bezopadowe występują częściej i trwają dłużej w regionach niżej położonych. Ze wzrostem wysokości zwiększa się nie tylko suma opadów, ale również liczba dni z opadem. W obszarach nizinnych w ciągu roku występuje średnio pięć okresów bezopadowych trwających powyżej 16 dni. W obszarze grzbietów górskich są to trzy okresy trwające 15 dni. W półroczu zimowym okresy bezopadowe trwają nieco dłużej niż w półroczu letnim i występują nieznacznie częściej.

Wartości wskaźnika SPI odnoszą się zawsze do standaryzowanej średniej wartości dla okresu referencyjnego. Dodatnie odchylenia mogą być interpretowane jako fazy wilgotne, a ujemne jako fazy suche. Ocena warunków opadowych może się znacznie różnić w poszczególnych przedziałach czasu. Rok 2003 był dla okresów 3-6 miesięcznych wskaźnika SPI bardzo suchy, ale ekstremum stanowi dopiero wskaźnik SPI12 (porównywalny z jesienią 1982 r.). W okresie 03/1996 - 02/2001 miały miejsce krótkie i średnie okresy suszy, które nie przekształciły się jednak w 12-miesięczny okres suchy.

Wartości średnie SPI oscylują wokoło zera, w związku z czym ich interpretacja jest niemożliwa. W łącznym okresie występują prawie wyłącznie dodatnie tendencje we wszystkich przedziałach wysokościowych i porach roku, co oznacza nadmiar opadów.

Analiza pokazuje, że zwiększone ilości opadów w lecie w coraz większym stopniu pojawiają się jako intensywne opady, co pozwala wnioskować, że rośnie też liczba 11-dniowych okresów suchych.

 

Promieniowanie słoneczne

Jako miarę promieniowania słonecznego analizuje się roczne usłonecznienie. W obszarach nizinnych obserwuje się średnio 1653 godzin w roku, podczas gdy w wyższych partiach gór notuje się znacznie mniej godzin słonecznych (patrz tabela). Główną przyczyną zróżnicowania wartości usłonecznienia jest większe zachmurzenie w górach. W ciągu ostatnich 40 lat usłonecznienie wzrosło. W skali roku, jak i w półroczu letnim dodatnie zmiany były istotne statystycznie we wszystkich przedziałach wysokościowych, podczas gdy w półroczu zimowym nie zaobserwowano istotnych tendencji.

Parowanie i klimatyczny bilans wodny

Parowanie potencjalne wyznaczane jest na podstawie kilku elementów meteorologicznych. W zastosowanej metodzie Turca-Wendlinga największy wpływ na uzyskanie wartości parowania potencjalnego mają temperatura powietrza i usłonecznienie. Wyższe temperatury i usłonecznienie prowadzą do intensywnego parowania na obszarach nizinnych (661 mm/a). Parowanie potencjalne wraz ze wzrostem wysokości maleje. We wszystkich porach roku i przedziałach wysokościowych obserwowane są dodatnie trendy parowania potencjalnego, które na wielu stacjach są istotne statystycznie wiosną i latem. Jest to zgodne z trendami czynników mających wpływ na parowanie. W zimie obserwuje się jedynie marginalne zmiany, podczas gdy zmiany dla okresu letniego, o wielkości 12 do 15 % na różnych przedziałach wysokościowych są istotne.

Klimatyczny bilans wodny (KBW) jako miara dostępności wody posiada szczególne znaczenie w ocenie wpływu zmian klimatu na gospodarkę wodną. KBW wyznacza się na podstawie opadów oraz parowania potencjalnego. W skali roku KBW na obszarach nizinnych jest ujemny (patrz tabela i ilustracja u dołu), w związku z czym parowanie potencjalne jest większe od opadu (661/608 mm). W wyżej położonych partiach nizin KBW jest wyrównany, zaś w partiach szczytowych gór dodatni. W lecie ze względu na wysokie parowanie wartości są znacznie niższe niż w zimie. Trendy zmian wskazują na zaostrzającą się sytuację: w lecie obserwowany jest znaczny spadek KBW, szczególnie w partiach szczytowych. W zimie wzrost opadów powoduje przyrost KBW, który jedynie częściowo może złagodzić, ale nie całkowicie skompensować, niedobory z lata.

 

Wnioski

Z klimatologicznego punktu widzenia w ciągu ostatnich 40 lat dostępność wody poprawiła się w zimie, a w lecie znacznie pogorszyła. Ogółem w ciągu ostatnich 40 lat obserwuje się istotne pogorszenie dostępności zasobów wody. Za pomocą modeli hydrologicznych należy sprawdzić, jak przedstawione warunki klimatologiczne wpływają na bilans wodny.

Bibliografia

• KREIENKAMP & SPEKAT 2011. IDP 3.4 - Ein Werkzeug zur explorativen Datenanalyse. Bedienungsanleitung.